Witajcie Historycy!

Zastanawia mnie kwestia przyjmowania przez niektóre nacje słowiańskie obcego języka i kultury. Dlaczego jedne nacje tak łatwo dawały się przenarodowić, a inne nie?

Pierwszy przykład to Słowacy i Słowianie Panońscy. Obie te nacje mieszkały od wczesnego średniowiecza na terytorium Xięstwa, a następnie Królestwa Węgier, jednak ci drudzy zostali jeszcze w średniowieczu całkowicie zmadziaryzowani, a ci pierwsi, pomimo że później byli pod panowaniem Habsburgów, później znów Węgrów w Zalitawii, a później Czechów i własne, niepodległe państwo mają dopiero od 1993 roku, to zachowali swój język i kulturę. Myślę, że można wysnuć hipotezę, że było to spowodowane położeniem geograficznym - Słowianie Panońscy mieszkali na terenach równinnych (które zapewne spodobały się pochodzącym przecież ze stepów Węgrom), a Słowacy w wysokich górach. Byli więc ludnością dużo bardziej niedostępną. Podobnie było też zapewne z Rumunami w Siedmiogrodzie - również górzystej krainie, chociaż tam powstała mozaika rumuńsko-węgierska, a na Słowacji Węgrzy mieszkają głównie na południu, nad Dunajem, na terenach nizinnych.
Napiszcie proszę, czy ta hipoteza jest słuszna, czy może jest jakieś inne wytłumaczenie.

Drugi przykład jest już mniej oczywisty: Pomorzanie i Czesi. Dlaczego Pomorzanie jeszcze w średniowieczu się zgermanizowali, a Czesi, pomimo germanizacji prowadzonej przez Habsburgów po wojnie trzydziestoletniej, zachowali swój język i kulturę? Przecież zarówno Pomorzanie, jak i Czesi przez większość średniowiecza rządzenie byli przez słowiańskich władców (Gryfitów i Przemyślidów; Pomorzanie nawet dłużej, bo w Czechach rządzili przecież później francuscy Luxemburgowie, Jagiellonowie i niemieccy Habsburgowie, a Xięstwem Pomorskim, czy później Szczecińskim i Wołogosko-Słupskim, aż do XVII w. władali Gryfici, choć i oni z czasem się zgermanizowali). Zarówno państwo czeskie, jak i pomorskie były częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego, i tam i tam było prowadzone osadnictwo niemieckie, Czechy są co prawda krajem górzystym (w przeciwieństwie do Pomorza), jednak czeskie góry są raczej niskie, poza tym pomimo tego Czechy w późnym średniowieczu były najlepiej rozwiniętym krajem środkowoeuropejskim, pomimo mniejszego terytorium miały więcej ludności i większe miasta niż np. Polska, Pomorze zaś przez większość czasu było dość słabo rozwinięte, w większości lesiste, prócz ujścia Odry bez dużych rzek ułatwiających handel morski (do czasu pojawienia się kolei). Pomimo tego na Pomorzu germanizacja nastąpiła dość szybko i, jak się zdaje, została ochoczo przyjęta przez ludność. Słowiańska ludność na Pomorzu Tylnym uchowała się do XX w. jedynie w kilku słowińskich wioskach.

Jestem bardzo ciekawa Waszych hipotez, jak to się stało, że jedne ludy przyjmowały obce kultury i języki, a inne nie. Serdecznie zapraszam do dyskusji!

(14.07.2022 22:57)Ματθαῖος napisał(a):  Drugi przykład jest już mniej oczywisty: Pomorzanie i Czesi. Dlaczego Pomorzanie jeszcze w średniowieczu się zgermanizowali, a Czesi, pomimo germanizacji prowadzonej przez Habsburgów po wojnie trzydziestoletniej, zachowali swój język i kulturę?

O ile wiem, Czesi zgermanizowali się dosyć dokładnie, w XVIII w. język czeski był jeszcze spotykany na wsiach, ale w generalnym użyciu, w miastach, urzędach itp. był praktycznie wyłącznie jęz. niemiecki. Dopiero pod koniec XVIII w. czy powiedzmy na przełomie XVIII/XIX w. w okresie romantyzmu, gdy nastąpiła taka ogólna moda na odrodzenie narodowe, szukanie swoich historycznych korzeni itp. czescy pisarze i intelektualiści zaczęli przywracać język czeski: opracowali jego słownik, wprowadzili jego nauczanie itp. i w XIX w. czeski język wrócił do użytku.

Racja, po wojnie trzydziestoletniej arystokracja i mieszczaństwo czeskie prawie całkiem się zgermanizowały, jednak chłopstwo (poza tzw. Sudetenlandem) posługiwało się wciąż językiem czeskim i na podstawie tego języka plebsu powstała, jak wspomniałeś, w okresie romantyzmu, nowożytna wersja literackiego języka czeskiego. Nie była to jednak pierwsza kodyfikacja tego języka, bo już w XV wieku skatalogował go Jan Hus.

Natomiast na Pomorzu Tylnym i Przednim oraz w Meklemburgii do czasów nowoczesnych przetrwały tylko wspomniane gwary słowińskie, cała reszta mieszkańców Pomorza (zarówno arystokracja, jak i mieszczaństwo i chłopstwo) się zgermanizowała. Nie zachowały się żadne pisane źródła w języku słowiańskim używanym na Pomorzu, podczas gdy po czesku pisano już w XII wieku, a w XV i XVI w. był to najbardziej prestiżowy spośród języków słowiańskich, przeniknęło wtedy m. in. do języka polskiego wiele bohemizmów.